صفا معینی
انتشارات «گیلگمشان» در کانادا به تازگی اثر تازه‌ای به نام «فوکو و نظریهی کوییر» نوشته تَمسین اِسپارگو و به ترجمه حمید پرنیان منتشر کرده است. در این کتاب نویسنده تلاش می‌کند سکسوالیته فوکو را در پیوند با اندیشه‌های او و نظریه کوئیر قرار دهد. حمید پرنیان می‌گوید برخی از مترجمان در ترجمه آثار فوکو به فارسی، «همجنسگرایی فوکو و تجربه زیسته همجنسگرایانه او و نقشی که این تجربه در فعالیت‌ها و نوشته‌هایش داشته را یا نادیده می‌گیرند و یا این تجربه‌ها را بی‌ارزش می‌پندارند.»
صفا معینی، مدیر انتشارات «گیلگمشان» به مناسبت ترجمه و انتشار «فوکو و نظریه کوییر» با حمید پرنیان گفت‌و‌گویی انجام داده است:
چرا «فوکو و نظریهی کوییر» را برای ترجمه انتخاب کردی؟
«فوکو و نظریهی کوییر» جزو اندک کتاب‌هایی است که تلاش کرده‌اند تا – به طور مقدماتی و ابتدایی – تاثیر اندیشه و آثار فوکو بر تولید نظریهی کوییر را روشن سازند. این کتاب که کوتاه و مختصر است اما نگاهی جامع و کم‌نظیر هم به خاستگاه‌های اجتماعی و جنبشی نظریهی کوییر (یعنی ارتباط این رشته و حوزه‌ی دانشگاهی با زندگی و تاریخ زیست همجنسگرایان و کلاً دگرباشان جنسی) دارد و هم نقش و جایگاه فوکو و اندیشه‌ی او را در شکل‌گیری و شتاب‌بخشی سکسوآلیته و نظریهی کوییر را به‌خوبی و روشنی توضیح می‌دهد.
حمید پرنیان، مترجم
کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده‌اند یا چنان تخصصی هستند و به زبان دانشگاهی نوشته شده‌اند که ترجمه‌ی آن‌ها به فارسی عملاً بی‌فایده است (چون دوستداران و متخصصان این متون، هم شمار اندکی دارند و هم معمولا باید یا ترجیح می‌دهند مستقیماً این کتاب‌ها و متون را بخوانند) و یا اگر برای مخاطب عام و دوستداران این حوزه نوشته شده باشند از عمق کافی برخوردار نیستند و خواننده‌ی فارسی‌زبان نیز از خواندن آن‌ها درک جامعی از دانش مقدماتی پیدا نمی‌کند. این کتاب اما با زبانی ساده و غیر تخصصی سعی کرده است تا چارچوبی از تأثیر فوکو بر نظریهی کوییر و چیستی این نظریه به دست دهد.
برای انتخاب برابرهای فارسی اصطلاحات تخصصی انگلیسی در این متن، و البته متن‌های مشابه، چه روندی را طی می‌کنید؟ چون ترجمه‌ی این متون سابقه‌ی درازی ندارد و بسیاری از اصطلاحات تخصصی هنوز به فارسی راه نیافته‌اند.
همان‌طور که به‌درستی اشاره کردید، اصطلاحات و مفاهیمی در این کتاب و کتاب‌هایی از این دست می‌آیند که هنوز در زبانِ فارسی درک نشده‌اند. یکی از این کلمات heteronormativity است که مترجمان معمولاً یا ترجمه‌اش نمی‌کنند و صورتِ نوشتاریِ فارسیِ آن را می‌نویسند و یا از یک عبارت برای ترجمه‌ی آن استفاده می‌کنند. برابری که من انتخاب و پیشنهاد کرده‌ام، دگرجنسگراهنجاری یا هنجاریتِ دگرجنسگرامحور است. برای این برابر، دو دلیل داشتم؛ یکی هم‌خوانی لغوی این دو، و دیگری رسایی و استقلالِ معناییِ برابرِ فارسی است (یعنی حتی اگر خواننده با مفهوم انگلیسی آن نیز آشنا نباشد، از روی برابرِ فارسی نیز می‌تواند مفهوم [و نه کلمه] را بفهمد). خیلی از این برابرهای پیشنهادی وقتی وارد فضای عمومیِ فارسی می‌شوند، مورد بررسی و بازبینی و تغییر قرار می‌گیرند. حالا باید منتظر ماند که مقبولیت برابرهای پیشنهادی من چگونه خواهد شد.
ترجمه‌ی مقاله‌های فوکو و مقاله‌های درباره‌ی فوکو و نظریه‌هایش، چه تأثیری در هویت‌یابی یا هویت‌سازی جامعه‌ی دگرباش ایران، و جامعه‌ی روشنفکر ایران به جا می‌گذارد؟
آشنایی جامعه‌ی فارسی‌زبان با اندیشه‌های فوکو شدیداً دگرجنسگرازده است؛ یعنی، متونی که در ایران از فوکو یا درباره‌ی او ترجمه، نوشته و چاپ می‌شوند و یا به صورت آن‌لاین منتشر می‌گردند، همجنسگرایی فوکو و تجربه‌ی زیسته‌ی همجنسگرایانه‌ی او و نقشی که این تجربه در فعالیت‌ها و نوشته‌های‌اش داشته را یا نادیده می‌گیرند و یا این تجربه‌ها را بی‌ارزش می‌پندارند. این نگاه نمی‌تواند درک درستی به سکسوآلیته داشته باشد که همان برساخته دانستن سکسوآلیته است. می‌ترسم در خوانش فارسی از فوکو هم شاهد یک سکسوآلیته‌زدایی از سکسوآلیته‌ی او باشیم؛ گویی تجربه‌ی زیسته و شخصی فوکو و همجنسگرابودن او هیچ تأثیری بر حتی نگاه او به سکسوآلیته و امورجنسی نداشته. این نگاه همانا ادامه‌ی نگاه شخصی/عمومی است که می‌کوشد تا سکسوآلیته و تجربه‌ی زیسته/جنسی نویسنده را از کلیت اندیشه‌ی او جدا کند یا آن را بی‌ارتباط با کلیت اندیشه‌ی نویسنده بخواند.
ترجمه‌ی این کتاب را با همین الهام و انگیزه آغاز کردم تا شاید با خواندن فوکو در کنار سهمی که او در نظریهی کوییر داشته، بتوان آن چاله یا بدخوانی را جبران کرد یا شاید قدم ابتدایی برای درک جامع‌تری از فوکو باشد.
در چه زمینه‌هایی مقاله ترجمه می‌کنید؟ دلیل این انتخاب‌ها، به چه زمینه‌های ذهنی از مترجم برمی‌گردد؟
عمده‌ی علاقه و انگیزه‌ی من در ترجمه یا همان سیاستِ ترجمه‌ی من، ادبیات و نظریه‌های دانشگاهی مرتبط با همجنسگرایی و سکسوآلیته است. متأسفانه در ایران امکان انتشار این دست از کتاب‌ها و متون نیست یا اگر هست عمدتاً متونی منتشر می‌شود که کاملا ایدئولوژی‌زده و کج‌خوان است. ذهنیتی که در این فضا رشد یافته و شکل گرفته نیز به فضای مجازی و اینترنت و آن‌لاین سرایت کرده و فرصت آن را پیش نیاورده بود تا اولاً با دست‌آوردهای دانشگاهی غرب در این زمینه آشنایی ایجاد شود و دوماً به دلیل کم‌اهمیت دانستن این حوزه و تحقیر دانشگاهی فارسی‌زبان از این حوزه، امکان آن پیش نیامده بود تا اقدام به تولید یا ترجمه‌ی متون دانشگاهی در این حوزه شود. در همین راستا، چند تا از آثار ادبی معروف که امکان منتشرشدن‌شان در ایران نبوده (و تنها به همین خاطر ترجمه نشده‌اند) را در دست ترجمه دارم که امیدوارم به‌زودی سامان بگیرند و برای انتشار آماده شوند. از بین آن‌ها، ترجمه‌ی «خاطرات یک نقاب» یوکیو میشیما (نویسنده‌ی معروف ژاپنی که بیش‌تر آثارش – مگر «نقاب» – به فارسی ترجمه شده) به پایان رسیده و در مرحله‌ی بازخوانی است.